Mañeruibarko
euskara
etxe izenen eta
izengoitien bidez
Koldo Colomo Castro, 2020/05/17
Etxe izenak
2014. urtean hogeita hamar laguneko ikerlan talde bat
osatu genuen Izarbeibarko eta Mañeruibarko etxe izenak jasotzeko. Emaitza
linguistikoa eta antropologikoa bikaina izan zeneta 2000 etxe izen baino
gehiago jasogenituen bi ibarretan(Hainbat egile 2014),
Ikerlanari esker jakin ahal izan genuen Mañeruibar
kokatuta dagoela Nafarroa Garaiko etxe izenen hegoaldeko mugan, Izarbeibarrekin
batera. Horrez gain, Mañeruibarko ipar eta hegoaldeko herrien arteanetxe izenen
erabileranez berdintasunak atzeman genituen. Iparraldeko herrietan -Girgillao, Arginaritz,
Etxarren eta Artazu- etxe izen tradizionalak agertzen dira dokumentazio
zaharrean, guztiak -(r)ena atzizkiarekin (Martikorena, Otokorena, Zirizarena, Urrutiena, Amezketarena, Adanena, Arraiarena, Larunberena,
Matierena…) eta, gainera, haietako batzuk iraupen luzekoak dira, bederen XVII.
mendetik etortzen zaizkigunak. Hala ere, hegoaldeko herrietako dokumentazioan -Mañeru
eta Zirauki- ez genuen inolako etxe izenik aurkitu. Salbuespenak izan litezke
Julio Laitak ahoz jaso zituenak Ziraukin, Zokokua
eta Txiberrekua, biaketxe izenak (-kua/
-koa atzizkiarekin). Hirigintza ikuspegi batetik, Ziraukin etxe izenak ez agertzea ulergarria
da. Izan ere, Patxi Salaberrik dioenez Erdi Aroko herri harresituetan etxeak
elkar gainka eraikitzen dira, horrela banakako izaera eta izena galduz (Salaberri
2006, 872).
Jarraian aurkezten ditugun euskarazko hitzak
baliagarriak dira ibarreko euskara ezagutzeko baina, batez ere, laizki interesgarria
litzateke, Mañeruibarko egungo euskaldunek hitzak bereganatuko balituzte, eguneroko
hizkeran erabiliz.